تونل وحشت
الگو نما نمایشگاه تخصصی سبک زندگی و صنایع فرهنگی نسل آینده ایران نمایشگاهی است که افتتاحیه آن از ۲۸دی‌ماه بوده و تا ۱۲بهمن در حسینیه ۷۲تن سالن شهدای انقلاب برپاست. نمایشگاه الگو نما برای بازدید عموم آزاد نیست و می‌شود گفت برای هشدار دادن به مسئولان و خانواده‌ها و استفاده از استعداد نخبه‌ها برای تحول در صنایع فرهنگی کودک و نوجوان برپاشده است. با توجه به اینکه کودک و نوجوان اصلی‌ترین مخاطب محتوای فرهنگی است؛ مخاطبی که در این مقطع سنی هویت، اعتقادات، باورها، جهان‌بینی و سبک زندگیاش شکل می‌گیرد و بر همین مبنا آینده کشور نیز از همین مسیر تعیین می‌شود. امروز در دنیا برای این مخاطب عمده، محتوای فرهنگی از طریق صنایع فرهنگی و محصولات سبک زندگی، در همه ابعاد زندگی کودکان و نوجوانان منتقل می‌شود. الگو نما تصمیم گرفته تا با نمایش درآوردن هجمه محصولات غربی به‌صورت یکجا هشداری به مسئولان و دست‌اندرکاران بدهد تا اراده‌ای بیندیشند و جلوی اتفاقات ناگواری که نسل‌های بعدی را تهدید می‌کند، بگیرد.
وقتی پرده‌ها کنار می‌رود
حیاط سالن شهدای انقلاب را که تا انتها می‌روید، فلش‌های بنر نمایشگاه الگو نما سمت راست را نشان می‌دهد که شمارا به سمت حسینیه ۷۲تن هدایت می‌کند. وارد حسینیه که می‌شوید، سه سالن تودرتو را می‌بینید که با پرده‌های مخمل سرمه‌ای از هم مجزا شده است. سالن اول، ماکت‌هایی از کاراکترهای انیمیشنی است که این ماکت‌ها به‌صورت طراحی‌شده‌اند که در کنار هم زندگی مسالمت‌آمیز دارند و انگار در این سالن خلوت و به‌دوراز هیاهوی دنیای بیرون و آنچه در رسانه‌ها نشان می‌دهند که هرکدامشان در فضای مجزا نقش‌آفرینی می‌کنند، همگی دست‌به‌یکی شدند تا در حیاط‌خلوت خودشان برای بچه‌های طفل معصوم نقشه بکشند. پرده انتهای سالن که کنار می‌رود صحنه‌ای به چشم می‌خورد که بی‌شباهت به اتاق بچه‌های اواخر دهه ۸۰ و ۹۰ نیست؛ دکوری بارنگ آبی آسمانی، مبلمان فانتزی آبی روشن، تم تولد، فرش، سرویس آشپزخانه، حمام، نوشت‌افزار و تمام اسباب‌بازی‌ها با یک عکس واحد؛ آن‌هم تصویر آشنای شخصیت «فروزن»! وسط سالن مجدد با یک پرده سرمه‌ای جداشده است؛ اتاقی که ۹ مانیتور در آن تعبیه‌شده است و انیمیشن‌های مطرح را نمایش می‌دهد. در اتاق بعدی محصولاتی در قفسه‌ها چیده شده که روی هرکدام از آن‌ها المانی از کاراکترها و شخصیت‌های غربی است؛ از نوشت‌افزار و لباس و پوشاک و اسباب‌بازی گرفته تا دکوراسیون رویدادها و خوراکی‌ها. و اما سالن سوم پر است از آمارها، تا نشان دهد چه بلایی بر سر محصولات فرهنگی آمده؟ چند درصد از سهم بازار جهانی به کشور تعلق دارد؟ چند شرکت ایرانی تعطیل‌شده است؟ سهم ما از بازار جهانی چه مقدار است و...؟
اگر بخواهیم مختصری از این آمار را شرح دهیم ازاین‌قرار است که: بیش از ۲۰۰ شرکت تولیدکننده انیمیشن ایرانی در ایران تعطیل‌شده، فروزن در ایران ۱۵۰۰ محصول تولیدی و وارداتی دارد، روزانه هر کودک ایرانی سه الی چهار ساعت انیمیشن تماشا می‌کند.
نمایشگاه الگو نما را چگونه معرفی می‌کنید؟
این نمایشگاه به صنایع فرهنگی کودک و نوجوان و خصوصاً محصولات کاراکترمحور می‌پردازد و محورهای نمایشگاه عبارت‌اند از: تشریح وضعیت صنایع فرهنگی و سبک زندگی کودک و نوجوان در ایران، تشریح وضعیت کاراکتر سازی و الگوسازی در ایران و جهان و تأثیرات آن در سبک زندگی و اعتقادات، نمایش محصولات موجود در بازار ایران و جهان، بیان تأثیرات فرهنگی و تربیتی محصولات روی کودک و نوجوان ایرانی، فرایند صنعت کاراکتر سازی در دنیا و صنایع وابسته، تغییر و تحولات و اتفاقات محتوایی در محصولات فرهنگی و رسانه‌ای مرتبط با صنایع فرهنگی و سبک زندگی کودک و نوجوان در دنیا، آمار و اطلاعات صنایع مرتبط به کودک و نوجوان، ارائه راهکارها و مدل‌ها برای توسعه صنایع فرهنگی و سبک زندگی بومی، تشریح زنجیره‌های اقتصادی و سرمایه‌گذاری صنایع فرهنگی، معرفی محبوب‌ترین و پرمصرف‌ترین کاراکترها در ایران و پیمایش‌های مرتبط با آن، طراحی و ترسیم مسیر پیش رو در نقش صنایع فرهنگی و سبک زندگی بومی در ایران، معرفی نمونه‌های موفق بومی و دستاوردهای این حوزه‌ها.
به‌طورکلی ما قصد داریم عمق اتفاقی را که در میدان واقعیت بازار صنایع کودک و نوجوان در جریان است به نمایش بگذاریم. این جریان از طریق محصولات رسانه‌ای غربی وارد زندگی کودکان و نوجوانان شده و این الگوها و شخصیت‌ها، در ذهن کودک و نوجوان نقش دوست و تعیین‌کننده را ایفا می‌کنند و ارتباط با این الگوها در محصولات مصرفی زندگی کودک و نوجوان متجلی می‌شود. ما سعی داریم در این نمایشگاه نشان دهیم که بازتاب این موارد در بازه سنی چهارتا ۱۲سال روی الگوها، در بازه سنی ۱۲ تا ۱۸سال در تینیجرها و حتی در سبک زندگی بزرگسالان هم در مواردی نظیر ولنتاین، کریسمس و هالووین نمود پیداکرده است. این محصولات به سبد مصرفی خانواده‌ها منجر شدند. ما در این نمایشگاه حجم این محصولات را در بازار نشان می‌دهیم و درواقع نشان می‌دهیم کدام کاراکترها و کدام شخصیت‌ها با چه محصول‌هایی و با چه هدفی در بازار عرضه می‌شوند تا عمق فاجعه را معلوم کنیم.
مخاطبان نمایشگاه بیشتر چه افرادی هستند؟
مخاطبان در درجه اول مسئولان مرتبط به این حوزه هستند؛ سازمان تبلیغات اسلامی، شورای عالی انقلاب فرهنگی، وزارت فرهنگ‌وارشاد و سازمان‌های وابسته به ارشاد، وزارت صمت، وزارت کار، وزارت آموزش‌وپرورش، همه مسئولان فرهنگی کشور نظیر بنیاد حفظ آثار، ناجا، قوه قضاییه. یعنی ما به مجموعه‌ای از حرکات سلبی و ایجابی نیاز داریم تا از اتفاقات کف میدان آگاه شوند و از مأموریت خود باخبر شده که تلاش ما بر این بوده تا قالبی از این مأموریت‌ها را به آن‌ها توضیح بدهیم. بعضاً بر اساس مأموریت کلی سازمان مدنظر به آن‌ها پیشنهاد داده می‌شود که مثلاً اگر شما می‌خواهید در حوزه صنایع فرهنگی کودک و نوجوان فعالیت داشته باشید و تکمیل‌کننده این زیست‌بوم باشید، چه‌کارهایی می‌توانید انجام دهید.
در درجه دوم نخبگان فرهنگی هستند برای اینکه توجیه شوند و مطالبه گری کنند، مسیر را ادامه دهند و پشتیبانی دانشی و فنی ایجاد کنند و در درجه سوم والدین هستند؛ باوجوداینکه مورد جایگزین برای کودک و نوجوان نداریم، باید والدین آگاه شوند که واقعاً خیلی از این شخصیت‌ها و کاراکترها که آلان فرزندانشان جذب ظاهر جذاب آن‌ها می‌شوند، چه آسیب‌های جدی می‌توانند به آن‌ها بزنند و حتی‌المقدور فرزندانشان را از آن‌ها دور کنند.
چالش وارد شدن فرهنگ غربی به کشور سال‌هاست که اتفاق افتاده و رو به افزایش است. نمایشگاه الگو نما چه کمکی به این جریان می‌کند؟
تقریباً عرض کردم که در الگو نما سعی شده آن چیزی را که در دنیا در حال رخ دادن است به نمایش گذاشته‌ایم و درنهایت نشان دادیم که چه اتفاقی باید در داخل کشور بیفتد تا زیست‌بوم صنایع فرهنگی بومی ایجاد شود و بتوانیم یک جریان زیست‌بوم کاملاً جدید و بر مبنای ظرفیت‌های بالقوه محتوایی و کاراکتری خلق کنیم.
فکر می‌کنید باسابقه نسبتاً طولانی‌مدتی که غرب در واردکردن جریان فرهنگی خود در کشور ما داشته، برپایی چنین نمایشگاه‌هایی تا چه حد اثرگذار است؟
باوجود فعالیت گسترده غرب به‌خصوص در ۲۰سال اخیر، نکته حائز اهمیت اینجاست که مجموعه‌های حاکمیتی، حلقه‌های میانی(یعنی تشکل‌ها و مجموعه‌هایی که واسط بین مجموعه‌های خصوصی و مردمی و مجموعه‌های حاکمیتی) می‌توانند به‌واسطه شخصیت‌ها و موارد بالقوه، حرکت‌های مردمی، دانش فنی در حوزه‌های تولید و محصولات رسانه‌ای و حجم تولید زیاد در محصولات فرهنگی نقش خود را پیدا کنند و این زیست‌بوم را تکمیل کنند و طی چهار الی پنج سال آینده موارد جدی را محقق کنند و ۱۰کاراکتر از ۲۰کاراکتر محبوب کشور را شخصیت‌های ایرانی تشکیل دهند، درصورتی‌که درحال‌حاضر از بین ۲۰کاراکتر محبوب فقط یکی از کاراکترها، ایرانی است.
الگو نما صرفاً یک نمایشگاه است که چند روز برگزار شود و بعد از اختتامیه به فراموشی سپرده شود یا قرار است مقدمه‌ای برای اقدامات بعدی باشد؟
ما می‌خواهیم از این نمایشگاه قول بگیریم که با رفت‌وآمدها و توجیه‌های جدی، زیست‌بوم صنایع فرهنگی کودک و نوجوان را به امید خدا با نقش‌آفرینی دستگاه‌های ذی‌ربط به هدف مطلوب برسانیم.
پیش از برگزاری این نمایشگاه، در راستای انتقال محتوای فرهنگی به کودکان و نوجوانان چه اقداماتی انجام دادید؟
این نمایشگاه با حمایت بنیاد خاتم‌الاوصیا و دبیرخانه شورای فرهنگ عمومی و وزارت ارشاد شکل‌گرفته است اما مجری این طرح مجمع فعالین نوشت‌افزار ایرانی اسلامی یعنی همان «ایرانی نوشت» است که دقیقاً به‌واسطه تجربه‌ای که در ۱۰سال گذشته در حوزه نوشت‌افزار ایرانی-اسلامی داشتیم و سختی‌ها، مشکلات، موفقیت‌ها و دستاوردهایی که را تجربه کردیم به ما نشان داد که به‌عنوان یک نمونه موفق می‌توانیم چه نکات، چالش‌ها و ملاحظاتی را در نظر بگیریم که بتوانیم این اتفاق موفقی را که در حوزه نوشت‌افزار وجود دارد در کل صنایع فرهنگی پیش ببریم.
راهکارهایی برای برون‌رفت از این چالش به مسئولان ارائه می‌شود یا این موضوع را به دستگاه‌های اجرایی واگذار می‌کنید؟
این مورد را مفصل توضیح دادم که باید تمام دستگاه‌ها، مأموریت و وظایف خود را به‌طور کامل متوجه شوند، ما هم سعی می‌کنیم بر اساس تجربه‌ای که داریم به آن‌ها کمک کنیم در کنار مسئولیت‌های دیگر به این وظیفه مهم هم جامه عمل بپوشانند تا به هدف و چشم‌انداز موردنظر برسیم.
ما می‌خواهیم از این نمایشگاه قول بگیریم که با رفت‌وآمدها و توجیه‌های جدی، زیست‌بوم صنایع فرهنگی کودک و نوجوان را به امید خدا با نقش‌آفرینی دستگاه‌های ذی‌ربط به هدف مطلوب برسانیم