ثبت بیش از ۱۷۰۰ شرکت خلاق در کشور
به گزارش گروه علم و پیشرفت خبرگزاری فارس، زیست‌بوم خلاق، از مفاهیم نوظهور در زیست‌بوم در حوزه کسب‌وکارهای نوین است. این مفهوم در ایران حدود ۵ سال است که وارد نظام کارآفرینی و نوآوری کشور ایران شده است و به عنوان مکمل زیست‌بوم دانش‌بنیان شناخته می‌شود.
ثروت‌آفرینی خلاقیت در اقتصاد خلاق
اقتصاد خلاق، محل تلاقی حوزه‌های مختلفی چون اقتصاد، صنعت و فرهنگ است که بازیگران مختلف در آن، در تعامل با یکدیگر، ارزش‌های اقتصادی و فرهنگی را در قالب کسبوکار ارائه می‌دهند و به تولید ثروت می‌پردازند. شرکت‌ها و صنایع خلاق، بازیگران اصلی اقتصاد خلاق هستند و در تولید و تجاری‌سازی محصولات خلاق و نوآورانه نقش‌آفرینی می‌کنند.
علی‌رغم اینکه صنایع فرهنگی از مفاهیم قدیمی حوزه کسبوکار است، شکل‌گیری صنایع و زیست‌بوم خلاق از مفاهیم جدیدی است که در سطح کلان، اقتصاد خلاق را به وجود می‌آورد. اقتصاد خلاق در برخی کشورها مانند کشورهای آمریکای لاتین با عنوان اقتصاد نارنجی نیز شناخته می‌شود.
روح‌الله دهقانی فیروزآبادی، معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری، در نشست با دبیر و مدیران ستاد فناوری‌های نرم و توسعه صنایع خلاق، با اشاره به نقش صنایع خلاق و فناوری‌های نرم در توسعه اقتصاد دانش‌بنیان عنوان کرد: اکثر اقتصادهای دنیا را فناوری‌های نرم و صنایع خلاق به پیش می‌برند و سهم قابل توجهی از تولید ناخالص داخلی کشورهای توسعه‌یافته به این حوزه اختصاص دارد. اگر به دنبال تحقق اقتصاد دانش‌بنیان و اقتصاد مقاومتی هستیم، باید به دنبال توسعه بازارمحور فناوری‌های خلاق باشیم، چرا که در بسیاری از کشورهای توسعه یافته محور و اساس پیشرفت و تولید ناخالص ملی، همین صنایع خلاق هستند.
صنایع خلاق مکمل دانش‌بنیان‌ها در خلق ثروت هستند
همان‌طور که در اقتصاد دانش‌بنیان، خلق ثروت از دانش و علوم دانشگاهی مد نظر است، در اقتصاد خلاق نیز، خلاقیت و سرمایه فکری مهم‌ترین ورودی صنایع خلاق است و این شرکت‌ها با هدف ثروت‌آفرینی از دانش فرهنگی جامعه شکل می‌گیرند. زیست‌بوم صنایع خلاق را می‌توان مکملی برای زیست‌بوم دانش‌بنیان دانست، با این تفاوت که رشد و توسعه صنایع خلاق، مبتنی بر فناوری‌های پیچیده و پیشرفته نیست.
شرکت‌های دانش‌بنیان در زمینه‌های مختلف علم و فناوری به دنبال اثرگذاری بر اقتصاد کشور و ارزش‌آفرینی برای آن هستند، اما اثرگذاری در زمینه‌های دیگری چون هنر و فرهنگ بر عهده شرکت‌هایی است که بر مدار ایده‌های نو و خلاقیت می‌چرخند. صنایع دستی، گردشگری و میراث فرهنگی، بازی، اسباب‌بازی و سرگرمی، یادگیری، چاپ و نشر، هنرهای تجسمی و نمایشی، صنایع دیداری و شنیداری، طراحی و معماری و... از جمله حوزه‌هایی هستند که به عنوان صنعت خلاق شناخته می‌شوند.
دهقانی فیروزآبادی نیز در خصوص اهمیت صنایع خلاق در کنار صنایع دانش‌بنیان تصریح کرد: بر اساس تعریف‌ها، مبتنی‌بودن بر فناوری پیچیده و اثربخشی نوآورانه، دانش‌بنیان است و محصول دانش‌بنیان، در اقتدار و اقتصاد کشور باید اثرگذار باشد. در دوره‌ای، تمرکزها صرفاً روی محصولات با فناوری‌پایه و پیچیدگی‌های فناورانه بود، اما امروز حوزه فناوری‌های نرم و صنایع خلاق نقش و جایگاه راهبردی خود را در توسعه اقتصاد یافته است. توجه به نوآوری‌های فرهنگی و نرم، ضرورتی در اقتصاد دانش‌بنیان است که صنایع خلاق بر همین اساس باید مورد توجه جدی قرار بگیرد.
وی با اشاره به نقش زیربنایی علوم انسانی و هنر در ابعاد مختلف فناوری‌های نرم و صنایع خلاق گفت: در حوزه‌های گوناگون صنایع خلاق همچون صنایع دستی، میراث فرهنگی، گردشگری، چاپ و نشر، بازی، انیمیشن، تولید محتوا، نوآوری‌های اجتماعی و بسیاری از بخش‌های دیگر، نقش‌آفرینی علوم انسانی و هنر را شاهد هستیم.
نحوه ارزیابی و تشخیص صلاحیت واحدهای خلاق
در ایران، تنظیم مقررات شرکت‌های خلاق در سال ۱۳۹۶ توسط معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری طی سند «آئین‌نامه اجرایی برنامه توسعه زیست‌بوم شرکت‌های خلاق» انجام شد. مطابق این آئین‌نامه، واحدهای خلاق، افراد حقیقی و حقوقی غیردولتی هستند که در حوزه صنایع فرهنگی و علوم انسانی و اجتماعی فعالیت دارند و از مهارت های انسانی، نوآوری و فناوری های جدید برخوردار هستند و نسبت به ارائه محصولات نوآورانه و فناورانه و با بهره گیری از الگوهای جدید کسب و کار اقدام می کنند.
بررسی تخصصی و ارزیابی محصولات و خدمات دانش‌بنیان و یا خلاق با فرایند مشابه و به وسیله کارگزاران رسمی و تخصصی معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری انجام می‌شود و سپس در کمیته شورای سردبیری مراکز دانش‌بنیان معاونت مذکور ثبت می‌شود. شرکت‌های خلاق ممکن است به واسطه ماهیت محصول و یا خدمت آن‌ها هم در حوزه شرکت خلاق و هم در حوزه‌های دارای فناوری‌های سطح بالا ارزیابی شود.
از شروط اصلی ثبت محصولات و خدمات خلاق این است که از طریق تحقیق و توسعه ایجاد شده باشد و دارای مدلی نوآورانه و پیچیده باشد. این معیارها به کمک کارگزاران تخصصی و کارشناسان فنی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری مورد تشخیص و صلاحیت قرار می‌گیرند.
تعداد واحدها و دسته‌بندی فعالیت‌های خلاق
مشابه با محصولات و خدمات دانش‌بنیان که در حوزه‌های مختلف فناوری طبقه‌بندی می‌شوند، در مورد صنایع خلاق نیز ۱۰ حوزه مختلف برای طبقه‌بندی شرکت‌ها و واحدهای خلاق در نظر گرفته شده است. این دسته‌بندی نشان می‌دهد که حوزه فعالیت هر واحد خلاق کدام است.
در آخرین آمار اعلام شده به وسیله معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری، تاکنون در ایران ۱۷۸۲ شرکت به عنوان واحد خلاق ثبت شده است. حوزه «کسب‌وکارهای دیجیتال و فضای مجازی» با ۹۹۲ شرکت، بیشترین تعداد شرکت‌های خلاق را به خود اختصاص می‌دهد. ۲۱۷ شرکت خلاق نیز در حوزه «بازی، اسباب‌بازی و سرگرمی» مشغول به فعالیت هستند. تعداد و حوزه‌های فعالیت این واحدها در تصویر زیر مشاهده می‌گردد:
در آخرین اطلاعات آماری تعداد ۱۰۴ خانه خلاق و نوآوری در کشور وجود دارد. خانه‌های خلاق و نوآوری کارکردی مشابه با پارک‌های علم و فناوری برای دانش‌بنیان‌ها دارند و به عنوان یکی از هسته‌های مهم کمک به تسهیل و تسریع شکل‌گیری ایده و طرح‌های خلاقانه و نوآورانه و تیم‌های نوآور برای ایجاد کسبوکار و تجاری‌سازی خدمات و محصولاتشان است.
در پایان ذکر این نکته ضروری است که اعطای مجوز دانش‌بنیان بودن و یا خلاق بودن، نه به شرکت، بلکه به محصول و یا خدمت انجام می‌شود و منظور از واحدهای دانش‌بنیان و یا خلاق، واحدهایی هستند که محصول آن‌ها به ترتیب به عنوان دانش‌بنیان و یا خلاق ثبت شده است.