کودکان ایرانی در اانتظار الگوهای بومی و ملی
نمایشگاه «الگو نما» که از ۲۸ دی‌ماه در مجتمع فرهنگی شهدای انقلاب اسلامی(سرچشمه) برگزار شد و تا ۱۱ بهمن‌ماه ادامه دارد، محصولات ارزشمند فرهنگی، هنری ایرانی را به نمایش گذاشته است. ایده اولیه این نمایشگاه توسط سعید حسینی رئیس هیأت مدیره مجمع نوشت‌افزار ایرانی اسلامی مطرح و سپس به همت این مجمع و کمک شورای فرهنگ عمومی کشور و شورای عالی انقلاب اسلامی برگزار شد. اما هدف این نمایشگاه آن‌طور که برگزارکنندگانش می‌گویند این است که به مسئولان و تولیدکنندگان آثار فرهنگی و هنری و نیز به مردم نشان دهند که چقدر محصولات فرهنگی و هنری خارجی بر کودکان و نوجوانان تأثیر می‌گذارد و آن‌ها به‌جای اینکه بافرهنگ و هنر ایرانی عجین شوند و به رشد و بالندگی برسند، با هجمه‌ای از فیلم‌ها و پویانمایی‌ها و نیز نوشت‌افزارها و خوراکی‌های خارجی باهمان شخصیت‌های داستانی جذابی که دوستشان دارند، زندگی می‌کنند و باهمان چیزی که آن‌ها می‌خواهند رشد می‌کنند.
کودک و نوجوان؛ مهم‌ترین مخاطب فرهنگی
سعید حسینی که دبیر این نمایشگاه است در گفت‌و‌گو با «ایران» درباره ایده‌اش و هدفی که باعث شد نمایشگاه «الگو نما» برگزار شود، می‌گوید: «در بحث فرهنگ و تأثیرات محصولات فرهنگی روی افراد و شیوه و سبک زندگی، اصلی‌ترین مخاطب کودک و نوجوان است. یعنی مقطع سنی کودک و نوجوان دوره‌ای است که ارزش‌ها و مفاهیم جامعه به بچه‌ها انتقال پیدا می‌کند و در جهان‌بینی و آن مسیری که در طول زندگی می‌خواهند داشته باشند، تأثیر بسزایی می‌گذارد.
با توجه به اهمیت این موضوع در دنیا آن مدلی که پیاده‌سازی می‌شود برای اینکه بتوانند آن مفاهیم و آنچه مدنظرشان هست که ازنظر فرهنگی به بچه‌ها منتقل کنند تا شخصیت و سبک زندگی‌شان را هدف قرار دهند، از طریق زنجیره محصولات فرهنگی و هنری این کار را انجام می‌دهند تا همه ابعاد شخصیت کودک و نوجوان را تحت تأثیر قرار دهند. مثلاً شخصیتی در جهان هنر خلق می‌شود و با روایتی که دارد به‌صورت کاملاً داستانی به‌گونه‌ای که بچه‌ها به آن علاقه داشته باشند، روایت می‌کنند و محتوای طراحی‌شده به بچه‌ها منتقل می‌شود. متأسفانه ما در کشورمان به این مسأله توجه نداریم و آنچه به لحاظ فرهنگی انجام‌شده همه شخصیت‌های غیربومی هستند که توسط بچه‌ها به‌عنوان الگو پنداشته می‌شود و مصرف محصولاتش در بیش از ۳۰ حوزه خود را نمایان کرده است. از پوشاک و نوشت‌افزار و اسباب‌بازی و حتی مواد غذایی و نوشیدنی گرفته تا بازی‌های رایانه‌ای و پویانمایی و هر آنچه بچه‌ها مصرف دارند توسعه‌یافته است.»
وی در ادامه درباره هدف این نمایشگاه توضیح می‌دهد:«هدف نمایشگاه این بوده تا این موضوع را گوشزد کند و با گفتمانی بگوید به کودک و نوجوان که مهم‌ترین مخاطب فرهنگی است، نشان دهیم برای این مخاطب چه اتفاقی می‌افتد؟ و اهمیت موضوع را مطرح کنیم. متأسفانه به این موضوع به‌خوبی پرداخته نشده است. می‌خواستیم نقش سازمان‌ها و نمادها و مردم را در این زمینه نشان دهیم که چقدر از کودکان و نوجوانان غافل ماندیم. این‌یک حوزه میان‌رشته‌ای است. یعنی محتوا از اندیشه و حوزه و دانشگاه شروع می‌شود و بعد در حوزه رسانه و هنر، محصولات رسانه‌ای و فرهنگی قرار می‌گیرد و بعدازآن به حوزه صنعت، تولید و تجارت و خدمات می‌رود. متأسفانه با توجه به میان‌رشته‌ای بودن این موضوع کسی متولی این امر نبوده است و در همه دستگاه‌ها با توجه به اینکه بخشی به موضوعات نگاه می‌کنند، این موضوع زمین‌مانده است.»
غنیترین ادبیات
حسینی درباره ادبیات غنی ایران می‌گوید: «سال‌هاست که چندین پیمایش انجام دادیم. عمده شخصیت‌های محبوب بچه‌ها همه آمریکایی هستند و این موضوع نشان‌دهنده این است که ما توجه کافی به این مسأله نداشتیم و کار بخصوصی نکردیم. خلق شخصیت نکردیم. درصورتی‌که ما ازنظر موضوعی غنیترین ادبیات راداریم. مثل شاهنامه فردوسی، اشعار مولوی و کلیله‌ودمنه. خیلی از موضوعات فیلم‌ها و پویانمایی‌های آمریکایی تخیلی است و نشان از یک محتوای غنی ندارد، اما ما صاحب سبک هستیم. قرن‌ها پیش موضوعات بسیاری را با جزئیات، قهرمان سازی کردند و ما استفاده مطلوب نکردیم. این نمایشگاه می‌خواهد اهمیت این موضوع و این زنجیره را نشان دهد؛ اینکه در دنیا وضعیت به چه نحوی است و در ایران به چه نحو. نشان دهد که هر سازمان و حتی آدم مؤثری فراتر از سازمان یا نهاد در عمل چه‌کارهایی می‌تواند انجام دهد که مثمر ثمر باشد. تا بتوانیم شاهد شکل‌گیری زنجیره تولید و محتوا باشیم. تا به دیگر محصولات ایرانی هم بتواند تسری پیدا کند و ما شاهد این مسأله در کشور باشیم.»
استمرار در موضوع، کیفیت در اثر
اگر به محصولات فرهنگی هنری و صنعت خلاقانه اروپا و امریکا نگاه کنیم آن‌قدر جذاب و خلاقانه ساخته‌شده‌اند که هر بچه‌ای را مجذوب خود می‌کند. اکنون یک دهه است که صنعت پویانمایی در حوزه کودک و نوجوان در ایران به سمت‌وسوی خوبی حرکت کرده و تا حدودی توانسته برند سازی کند. حسینی در پاسخ به اینکه چه راهکاری در این نمایشگاه به صاحبان صنایع فرهنگی و هنری دادید تا بتوانند همپای دنیا حرکت کنند، توضیح می‌دهد: «قدرت جریان رسانه‌ای در حوزه کودک و نوجوان نشان داد که ما رشد خیلی خوبی در حوزه تولید و محتوای کار کودک و نوجوان داشتیم. چه به لحاظ قیمت تمام‌شده پایین، چه به لحاظ دانش و توان فنی و نیز تولید صنعتی خیلی اتفاق خوبی افتاده است. واقعاً نسبت به ۱۰ سال گذشته جهش داشتیم. بعضی پویانمایی‌ها مثل ببعی و ببعو در کارهای بین‌المللی خیلی خوب خودی نشان داده و شانه‌به‌شانه کارهای دنیا حرکت کردند. حتماً مزیت قیمتی هم دارند. نکته این است که چون زنجیره‌ای ساخته نمی‌شوند و کل زنجیره طراحی نمی‌شود، این مشکل وجود دارد. یکی از ویژگی‌های کار این است که حتماً باید حجم کار بالا باشد تا در ذهن کودک و نوجوان جا بیفتد. بعضی شخصیت‌ها و پویانمایی‌هایی که در دنیا وجود دارد، بیش از ۵۰ سال هر هفته مستمر پخش می‌شدند. این‌ها عدد بزرگی است و تأثیر بسیاری می‌گذارد. حتی تولیدات سینمایی کودک و نوجوان هم از یک آغاز می‌شود و به دو و سه و بالاتر می‌رسد. یکی از راهکارهایی که ما می‌دهیم بحث استمرار کار است که خیلی مهم است. نباید بخشی به موضوع نگاه کنیم. بعضی از پویانمایی‌های ایرانی خیلی خوب کارکرد و قطعاً در همان سبک هم می‌ماند. به‌شرط اینکه استمرار پیدا کند. به موضوع مستمر بودن بسیار تأکیدداریم. اگر موضوع استمرار، کیفیت اثر و قیمت خوب باهم اتفاق بیفتد قطعاً با استقبال خوب مردم مواجه می‌شود.»
دبیر جشنواره الگو نما ادامه داد: «ما محتوای بسیاری در حوزه کودک و نوجوان داریم که هنوز بچه‌ها آن‌ها را ندیده‌اند. مثل قهرمانان و اسطوره‌های شاهنامه. وقتی بچه‌ها این قهرمانان را در قالب فیلم و پویانمایی نبینند نمی‌توانند با آن‌ها ارتباط برقرار کنند. برای همین باهمان آثار خارجی ارتباط برقرار می‌کنند.»حسینی در ادامه با اشاره به اینکه در حوزه فرهنگ و هنر با بحث حقوق مالکیت معنوی، استاندارد‌سازی فروشگاه‌ها و شهربازی مواجهیم که هنوز این استانداردها فراهم نیست، توضیح می‌دهد: «ما در بخش نمایشگاهی سازمان به سازمان آسیب‌شناسی کردیم. طرح موضوع کردیم و پیشنهاد دادیم. اکنون بخش خصوصی و تولیدکننده‌ها هم انگیزه و هم آمادگی این کار رادارند و سازمان‌ها و نهادهای دولتی هم باید پای‌کار بیایند و از آن‌ها حمایت کنند. باید بستر کار را برای صاحبان اندیشه در این حوزه فراهم کنیم. این نمایشگاه مقدمه کار است و امیدوارم شاهد محصولات موفق در این حوزه باشیم.»
حسینی درباره اتفاق خوب نمایشگاه می‌گوید: «البته اتفاقات خوبی در این نمایشگاه افتاد. در همین چند روز اول مسئولان آمدند و در نمایشگاه جلساتی برگزار و دغدغه‌ها مطرح شد. من از رسانه‌ها خواهش می‌کنم که مسئولان را به این نمایشگاه دعوت کنند. نکته حائز اهمیت این است که در این نمایشگاه نقطه کانونی واصلی فعالان مردمی و بخش خصوصی هستند. در حقیقت کار باید توسط مردم انجام شود. باید بستر کار فراهم و خلأها شناسایی شود تا تولیدکنندگان کار کنند. صنایع خلاق در دنیا رشد بالایی دارد و سطح اشتغال در حوزه فرهنگ و هنر بالاست. ما هم در حوزه فرهنگ و هنر استعدادها و تولیدکنندگان خلاقی داریم که امیدوارم با فراهم شدن بستر و کمک مسئولان، صنایع خلاق هم در کشور ما به رشد چشمگیری برسد.»
منبع: روزنامه ایران