نوشت افزارهای هویت ساز

)

نوشت افزارهای هویت ساز
نویسنده فاخره بهبهانی - گروه جامعه روزنامه جام جم

نوشت افزارهایی که خود نقش زیادی در انتقال فرهنگ به کودکان و نوجوانان ما دارند و عامل مهمی برای شکل‌دهی شخصیت کودکان هستند. آنچه در این عرصه قابل توجه است، جولان تصاویر و الگوهای غربی روی نوشت افزارهای دانش‌آموزان ایرانی است. البته در سال‌های اخیر در حوزه تولید نوشت افزار ایرانی برگرفته از الگوهای بومی و مذهبی، گام‌های خوبی برداشته شده اما برخی موانع سبب شده تا نتیجه مطلوب حاصل نشود. 

واقعیت این است که کودکان و نوجوانان در سنینی به سر می‌برند که بسیار منعطف و الگوپذیرند و نوشت افزار فرصتی برای معرفی شخصیت‌ها و الگوهای ایرانی ـــ اسلامی به حساب می‌آید و باید فعالان فرهنگی، پرورشی و تبلیغی از این فرصت کم‌نظیر به‌خوبی استفاده کنند. متأسفانه فرهنگ غرب با ارائه نمادهای غربی توانسته با کودکان و نوجوانان ایرانی ارتباط گسترده برقرار و ذهن آنها را تسخیر کند که این نمادها می‌توانند در درازمدت آثار مخربی بر سبک زندگی و اعتقادات فرزندان ما داشته باشند.

هویت به دست آمده
استفاده از نوشت‌افزار ایرانی علاوه بر تقویت فرهنگ ایرانی ـــ ‌اسلامی باعث تقویت تولید داخلی می‌شود. این را روح‌ا... دوستی، کارشناس علوم قرآن و مدرس حوزه و دانشگاه می‌گوید و بر این عقیده است که تولید کنندگان داخلی باید با افزایش جذابیت، تنوع و کیفیت محصولات خود به بازار نوشت افزار ایرانی ـــ اسلامی رونق دهند. در برخی موارد کیفیت نوشت‌افزارهای ایرانی پایین‌تر از انواع خارجی آن است و قیمت بالاتری دارد و این موضوع باعث می‌شود خانواده‌ها به سمت خریداری کالای خارجی بروند. نکته مهم‌تر این‌که دسترسی به انواع نوشت‌افزارهای ایرانی به‌خصوص در مناطق محروم و حتی شهرهای بزرگ بسیار محدود است. دوستی با اشاره به این‌که نمادهای اسلامی روی نوشت‌افزارهای ایرانی نقش پررنگی در هویت بخشی فرزندان ما دارند، می‌گوید: «درج یک تصویر، جمله یا به تصویر کشیدن افتخاری از ایران روی دفتر و کیف و کوله و جامدادی کودک و نوجوان حس تعلق، ارزشمندی و پایبندی به کشور را در فرزندان زنده می‌کند و در عین حال کودک و نوجوان با مفاخر، شخصیت‌های تاثیرگذار، چهره‌های ماندگار ملی، نمادهای بومی، اماکن گردشگری و تاریخی آشنا می‌شود.»

نمادهای هویت برانداز
با توجه به این‌که کشورهای غربی با نماد سازی و خلق شخصیت‌های کارتونی به هدف تغییر ذائقه‌ کودکان و نوجوانان به‌دنبال ترویج فرهنگ غربی در سایر کشورها به‌ویژه ایران هستند، ضرورت دارد برای مقابله با این شیوه، اقدامات مناسب برای گرایش خانواده‌ها به سمت نوشت افزارهای ایرانی و اسلامی صورت گیرد. دوستی با تاکید بر این که نمادها می‌تواند در هویت کودک و نوجوان ایرانی تاثیرگذار باشد، می‌گوید: «در جوامعی که شیطان‌پرستی رسوخ پیدا کرده، اول نمادهای شیطان پرستی پخش شده و سپس به مرور تفکرات مربوط به آن در اذهان عمومی نهادینه می‌شود. به همین منوال، نمادهای غربی،یکی از اهرم‌های اثرگذار روی فرهنگ، ارزش‌ها و اعتقادات ما هستند. گاهی تصاویر و شخصیت‌های خارجی که روی نوشت‌افزار، کیف، کوله، جامدادی و دفاتر کودک و نوجوان مشاهده می‌شود، اشاعه دهنده پوشش‌های نامتعارف، روابط نامناسب و ... است که ساخته و پرداخته برنامه‌سازان و کمپانی‌های بزرگ تبلیغاتی خارجی برای به انحراف کشاندن ذهن کودکان ماست. اسطوره‌ها، شخصیت‌های تخیلی و ساختگی غربی که هیچ واقعیتی با دنیای واقعی ندارند، می‌توانند به‌تدریج حس ارزشمندی، تعلق، باورهای ملی و مذهبی را در بچه‌ها کمر‌نگ کنند و ذهن کودک و نوجوان را به سمت هجویات و توهمات گرایش دهند و درنهایت حس اعتماد به نفس و خودباوری فرزندان را از بین ببرند و این از اثرات مخرب بلند مدت نوشت افزارهای متضاد با سبک ایرانی ــ اسلامی است.  نمادهای غربی به‌دلیل متضاد بودن با سبک ایرانی ـــ اسلامی در بچه‌های ما حس دوگانگی و تضاد در ارزش‌ها را ایجاد کرده و به سبب این‌که کودک مدام در تلاش است تا خود را مطابق نمادهای غربی کند و چون با شرایط فرهنگ ایرانی دسترسی به آن ضد ارزش‌ها ناممکن یا سخت است، سبب بروز حس خود تحقیری در کودک و نوجوان و مقابله با والدین می‌شود. شخصیت‌ها و نمادهای غربی به‌جای این‌که سبب هویت سازی و پویایی در کودکان ما شوند بیشتر آنها را سردرگم کرده و باعث می‌شود کودک نتواند هویت خود را پیدا کند و بین ارزش‌ها و ضدارزش‌ها دچار سردرگمی و ناآرامی می‌شود و چون انسان بی‌هویت از نشاط و شادمانی درونی بی‌بهره است برای رسیدن به شادی به سمت هرکاری می‌رود. 

نوشت‌افزارهایی مطابق با پویانمایی‌ها
اگر بچه‌ها سراغ دفتر، مداد و کوله‌هایی می‌روند که عکس باربی، باب اسفنجی، میکی‌ماوس و... بر آن تصویر شده به این دلیل است که این شخصیت‌ها را مدت‌ها در قالب داستان‌های کارتونی، فیلم و پویانمایی دیده‌اند و به‌خوبی با آنها ارتباط گرفته و می‌شناسند، به همین‌ علت صداوسیما، آموزش و پرورش و همه نهادهای مرتبط باید به کمک یکدیگر بیایند و حلقه‌های این زنجیر را کامل کنند. درست است که ساخت مجموعه تلویزیونی، فیلم و پویانمایی در معرفی شخصیت‌های ایرانی به بچه‌ها موثر بوده اما هنوز این شخصیت‌ها نمی‌تواند با نمادهای خارجی رقابت کند. برنامه‌سازان خارجی چند دهه است که در حال سرمایه‌گذاری در این زمینه هستند ولی ما تازه به این رسیده‌ایم که چه باید بکنیم. درواقع کشورهای پیشرفته مدت‌هاست به این نتیجه رسیده‌اند که اگر پویانمایی براساس شخصیت‌های کارتونی ساخته می‌شود باید لباس ، نوشت‌افزار و دیگر محصولات مرتبط با آن نیز ساخته شود تا بتواند بیشترین اثرگذاری را داشته باشد.برای شروع سال تحصیلی خانواده‌ها هنگام انتخاب لوازم مورد نیاز دانش آموزان باید به آنها بیاموزند که هدف از انتخاب کالای ایرانی تقویت تولید داخلی و دفاع از ارزش‌ها و فرهنگ ایرانی ـــ اسلامی است و باید در انتخاب نوشت‌افزار دانش‌آموزان دقت بیشتری داشت و از تهیه لوازمی که ذهن دانش‌آموز را به سمت خیال‏پردازی و بیراهه سوق می‌دهد، خودداری کرد.