تاریخ انقضای کاراکترهای ایرانی بلای جان صنعت نوشت‌افزار / مصرف‌کننده پای حمایت از تولید داخلی ایستاد؛ فروشنده نه
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم ، نهمین نمایشگاه ایران نوشت از ۱۹ شهریور ماه در محل کانون پرورش فکری کودک و نوجوان آغاز به کار کرده و قرار است تا هفتم مهر ماه به کار خود ادامه دهد، بیش از ۱۰۰ تولیدکننده در این دوره نمایشگاه در قالب برپایی غرفه حضور دارند و ۱۰۰ تولیدکننده دیگر نیز به صورت عرضه محصول حضور دارند، تنوع محصولات از کیف و کوله تا دفتر، خودکار، مداد و سایر نوشت‌افزارهای دانش آموزی را شامل می‌شود.
این درحالی است که همزمان با برگزاری نمایشگاه در تهران، نمایشگاه‌های نوشت‌افزار ایرانی، در شهرهای مشهد مقدس، شیراز، اصفهان، قم، یزد، تبریز و اهواز نیز در حال برگزاری است. هدف اصلی نمایشگاه ایران نوشت معرفی محصولات ایرانی و ذائقه سازی نسبت به جریان نوشت افزار ایرانی عنوان شده است.
نکته جالب توجه در نهمین دوره نمایشگاه، استقبال قابل توجه خانواده‌های ایرانی از تولیدات داخلی بود، به طوریکه استقبال خوب خانواده‌ها از آن موجب تمدید ۵ روزه نمایشگاه تا ۷ مهر ماه شد، عمده خانواده‌ها که با فرزندانشان برای خرید لوازم‌التحریر به این نمایشگاه آمده‌اند، از کیفیت محصولات ارائه شده و قیمت آنها راضی هستند.
مریم بذرافشان که برای خرید لوازم‌التحریر مورد نیاز فرزندان خود از شهری ری به نمایشگاه آمده است، می‌گوید: امسال نسبت به سال‌های پیش قیمت‌ها افزایش بیشتری داشته‌اند، اما با این حال قیمت‌ها نسبت به بیرون از نمایشگاه مقرون به صرفه‌تر است، علاوه بر این تنوع محصولات بالاست و این قدرت انتخاب بهتری با توجه به بودجه مالی به ما می‌دهد.
اگر چه ارائه محصول به صورت مستقیم از سوی تولیدکننده، مزیت مهمی برای خرید خانواده‌های ایرانی از این نمایشگاه به شمار می‌رود و موجب تعدیل قیمت‌ها شده است، اما افزایش قیمت مواد اولیه موجب شده تا تولیدکننده ایرانی نیز ناچار به افزایش قیمت‌ها روی آورد.
کاهش قدرت خرید مردم و افزایش قیمت نوشت‌افزار
دربانی صاحب یکی از برندهای حاضر در نمایشگاه که در کار تولید جامدادی و کیف فعالیت دارد، در این زمینه به تسنیم می‌گوید: قدرت خرید خانواده‌ها نسبت به سال‌های قبل کاهش داشته است، این کاهش قیمت ناشی از افزایش قیمت مواد اولیه است که موجب شده تا قیمت‌ها نسبت به سال گذشته با ۸۰ درصد افزایش قیمت مواجه باشند.
وی با اشاره به ازدیاد کالای مشابه خارجی در بازار می‌گوید: تجربه نشان داده است که مخاطب در مواجه با کالای موجود در بازار ایرانی با توجه به موجودی خود انتخاب می‌کند، طبیعتاً قیمت کالای ایرانی پایین‌تر از قیمت کالای مشابه خارجی است، مگر اینکه بخواهیم جنس خارجی بی‌کیفیت خریداری کنیم، بنابراین این جا کالای ایرانی یک مزیت دارد که می‌تواند به نفع تولید باشد.
فروشندگان بر خلاف مصرف‌کنندگان علاقه‌ای به نوشت‌افزار ایرانی ندارند
دربانی با اشاره به استقبال خانواده‌های ایرانی از نمایشگاه ادامه می‌دهد: این استقبال نشان می‌دهد که مخاطب طالب کالای ایرانی با کیفیت است، اما فروشندگان لوازم‌التحریر چنین فکر نمی‌کنند، فروشندگان در خریدهای عمده وقتی با یک طرح نو و تازه مواجه می‌شوند، دست به عصا حرکت می‌کنند و ترجیح می‌دهند همان کالای خارجی با انیمیشن‌های معروف را خریداری کد به گونه‌ای از خرید کالای ایرانی می‌ترسد.
به‌هرحال بررسی میزان فروش در این نمایشگاه نشان می‌دهد نوشت‌افزار ایرانی اسلامی با تنوع‌بخشی به محصولات، ارتقای کیفیت و ورود به تولید اقلام مورد نیاز توانسته پس از یک دهه فعالیت جایگاه مناسبی را در میان مصرف‌کنندگان داخل کشور بیابد؛ حرکتی که از ابتدای دهه ۹۰ آغاز شد و بسیاری نسبت به نتیجه گرفتن آن تردید داشتند، حالا به مرحله‌ای رسیده است که مقام معظم رهبری از آن با عنوان «صنعت افتخارآفرین» یاد کرده‌اند.
این درحالی است که تا پیش از این بازار لوازم‌التحریر ایران عمدتاً با اقلام چینی و هندی تأمین می‌شد، اقلامی که یا به صورت قانونی و یا از طریق قاچاق نبض بازار را در دست می‌گرفتند. با افزایش تولید و ورود به حوزه‌های جدید و از سوی دیگر افزایش تعرفه واردات، در حال حاضر نیمی از بازار نوشت‌افزار داخل کشور در دست تولیدکنندگان داخلی است و بنا بر برنامه‌ریزی‌های انجام شده، قرار است این میزان در دو سال آینده به 80 درصد افزایش یابد. با این حال، تولیدکنندگان نوشت‌افزار با مشکلات خرد و کلان متعددی مواجه هستند.
دسترس به مواد اولیه یک چالش جدی
دربانی همچنین دسترسی به مواد اولیه و تامین آن را به جهت وارداتی بودن برخی مواد، به عنوان یکی از چالش‌های جدی برشمرد و می‌افزاید: در این زمینه دچار محدودیت‌های بسیار هستیم، علاوه بر این گردش مالی بازار نیز بسیار کند است، و این مستلزم ورود سرمایه‌های قابل توجه است، به همین دلیل ورود شرکت های نوپا به این حوزه به یک چالش تبدیل شده است.
وی با اشاره به تولید نوشت‌افزار ایرانی از دهه ۹۰ افزود: در شرایطی که ۹۰ درصد نیاز بازار را اقلام وارداتی با طرح‌های غربی تأمین می‌کرد، اجرای ایده تولید نوشت‌افزار ایرانی با طرح‌های ایرانی و اسلامی کمی دور از ذهن به نظر می‌رسید. چرا که از یک سو فعالیت در این حوزه با توجه به تأکید واردات و از سوی دیگر، ناآشنایی خانواده‌ها با اقلام ایرانی با طرح‌های بومی کار را سخت می‌کرد. نوشت‌افزار ایرانی اسلامی در حالی کار خود را آغاز کرد که حتی برخی از فعالان فرهنگی جبهه انقلاب نیز نسبت به نتیجه دادن آن مردد بودند.
به گفته این فعال در عرصه نوشت افزار پس از گذشت ۱۱ سال از آغاز این حرکت، نوشت‌افزار ایرانی قریب به نیمی از بازار را در دست دارد. کار با فعالیت دو برند آغاز شد، اما پس از مدتی با ارتقای کیفیت محصولات، تنوع‌بخشی در طرح، ورود به عرصه‌هایی که هیچ‌گاه تولید در آنها صورت نگرفته بود و ارائه محصولات جدید بیش از ۱۰۰ تولیدکننده و برند در این حوزه فعالیت می‌کنند.
این درحالی است که مشکلات فعالین و تولیدکنندگان نوشت‌افزار ایرانی در سال‌های گذشته کم نبوده است؛ از واردات محصولات خارجی گرفته تا مشکلات در حوزه کاراکترسازی، نبود مدیریت صحیح در حوزه صنایع فرهنگی، نبود نگاه حمایتگرانه به تولید در حوزه انیمیشن‌سازی و ... با این حال استقبال خانواده‌ها از تولیدات ایرانی در سال‌های اخیر و موفقیت‌های تولیدکنندگان این عرصه که پای آنها را به بازارهای صادراتی منطقه نیز باز کرده است. این ضرورت را پررنگ‌تر می‌کند که موانع پیش روی تولید نوشت‌افزار ایرانی باید برطرف شود و باید نگاه‌ها به بازار نوشت‌افزار ایرانی را تغییر داد.
محمدرضا کمالی آشتیانی یکی دیگر از تولیدکنندگان حاضر در این دوره نمایشگاه است، مجموعه یاس بهشت نوشت‌افزارهایی با طرح‌های شهدا، سردار سلیمانی، مقام معظم رهبری، سور قرآنی و ... ارائه کرده است.
استقبال از دفاتر شهید سلیمانی و ابراهیم هادی در نمایشگاه
کمالی آشتیانی با بیان این مطلب که محصولات خود را با حداقل سود در نمایشگاه عرضه کرده است، استقبال مردمی را نشان از ایجاد فرهنگ صحیح مصرف در بین خانوارهای ایرانی می‌داند و می‌گوید: خوشبختانه ما امسال استقبال قابل توجهی را شاهد هستیم، که تنها به داخل کشور اختصاص ندارد، از کشورهای دیگر به ویژه عراق نیز برای دفاتر با طرح حاج قاسم و شهدای مدافع حرم درخواست‌های زیادی داشتیم.
وی افزایش قیمت کاغذ را موجب افزایش قیمت دفاتر مشق دانسته و می‌افزاید: در سال‌های گذشته به لحاظ تعداد عناوین فروش بیشتری داشتیم، امسال خانواده‌ها معمولا در حد ضرورت خرید می‌کنند.
این تولیدکننده ادامه می‌دهد: تجربه فروش ما نشان داده است که بر خلاف این باور که برخی دارند تنها کاراکترهای انیمیشن‌های خارجی فروش دارند، طرح‌های داخلی به ویژه طرح شهدا از فروش خوبی برخوردارند، به گونه‌ای که دفاتر با طرح شهید سلیمانی و شهید ابراهیم هادی جزو پرفروش‌‌های ما بوده است. این درحالی است که بازار روی خوشی به این طرح‌ها نشان نمی‌دهد.
وی می‌افزاید: خریداران عمده معمولاً این تصور اشتباه را دارند که این طرح‌ها مشتری ندارند، ما به آنها می‌گوییم ببرید اگر نفروختید پس بیاورید، اما پس که نمی‌آورند، هیچ بلکه برای خرید دوباره نیز مراجعه می‌کنند. نباید با یک سوء برداشت به بازار نوشت‌افزار ایرانی نگاه کرد، بازار نوشت‌افزار در سال‌های گذشته با تغییرات زیادی روبرو بوده است و امروز نوشت‌افزارهای ایرانی به خوبی در بازار جا افتاده‌اند.فروشندگان باید این تغییر را باور کنند.
از سوی دیگر بررسی آمارها و میزان ارتقاء سهم تولیدات داخلی در بازار نشان می‌دهد سهم نوشت‌افزار ایرانی از محتوا در این ۱۱ سال گذشته، از حدود صفر درصدی دهه ۹۰ به ۱۰ درصدی محتوای بومی ایرانی سالم رسیده اما چند سالی است که این رقم افزایش نیافته و لازم است که برای ادامه روند افزایشی سهم تولیدات داخلی در بازار نوشت‌افزار سیاست‌گذاری‌های بهتر و منطقی‌تری داشته باشیم تا علاوه بر فرهنگسازی متناسب با جامعه مانع از خروج ارز از کشورمان باشیم.
زمین بازی ناجوانمردانه
این درحالی است که به باور فعالان و کارشناسان این عرصه، در حوزه محتوا، زمین بازی ناجوانمردانه‌ای وجود دارد، ما قانون کپی‌رایت را در کشور نداریم، از یک طرف تولیدکننده می‌تواند جذاب‌ترین کاراکترهای خارجی را فارغ از اینکه سالم هستند یا نه استفاده کند، در صورتی که ما در هیچ کشوری حتی ترکیه و سایر کشورهایی که عضو برن نیستند، این حجم استفاده از کاراکترهای خارجی را نمی‌بینیم. متاسفانه در ایران در زمینه نظارت و ارزیابی نیز کار داخلی ایجاد نشده، تا این جریان را بتوانیم کنترل کنیم، از یک سو دست تولیدکننده به محتوای سالم نمی‌رسد و از طرف دیگر تولیدکننده محتوا و کاراکتر ایرانی نیز هزینه‌ای برای تولید داشته و نمی‌تواند حق استفاده را به رایگان واسپاری کند.
در این میان، برخی تولیدکنندگان و طراحان کاراکتر ایرانی عددی که برای فروش کاراکتر مطرح می‌کنند، بسیار بالاست، معمولاً خود را با انیمیشن‌‌سازی‌های بزرگ دنیا مقایسه می‌کنند و دقت ندارند که در کشورهای خارجی کپی‌رایت وجود دارد و اگر تولیدکننده بخواهد از محتوای آنها استفاده کند و هزینه سنگین هم بپردازد، می‌تواند قیمت محصول را افزایش دهد و رقابت عادلانه‌ای با همکارانش نخواهد داشت.
کاراکترهای ایرانی تاریخ انقضا دارند/ باربی ۵۰ سال است بروزرسانی می‌شود
کمالی‌آشتیانی با تایید اینکه دسترسی به محتوا و استفاده از کاراکترهای ایرانی مشکلاتی دارد، می‌گوید: یکی از مشکلات این است که کاراکترهای ایرانی در یک بازه زمانی محدود قابل استفاده هستند، برای نمونه انیمیشن پسر دلفینی سال گذشته تولید و پخش شد، ما پارسال و نهایتاً امسال بتوانیم از این طرح استفاده کنیم، بعد از آن به دلیل ادامه‌دار نبودن انیمیشن و بازتولید آن به شکل دیگر مخاطب رو به فراموشی می‌سپارد. در حالیکه کاراکتری مثل باربی ۵۰ سال است که مورد توجه کمپانی‌های غربی قرار گرفته و بروزرسانی می‌شود.ما باید کاراکتری تولید کنیم که چندی نسل با آن بزرگ شوند.
این درحالی است که اگرچه کانون پرورش فکری اخیراً با اعلام اینکه کاراکترهای ایرانی را با شرایط بسیار آسان یا حتی رایگان در اختیار تولیدکنندگان قرار می‌دهد تا آنها بتوانند از کاراکترهای ایرانی و متناسب با فرهنگی غنی کشورمان برای تولید محصولات خود استفاده کنند، اما به نظر می‌رسد این فرهنگ هنوز در سایر نهادهایی که خالق کاراکترهای مختلف هستند؛ ایجاد نشده است که شرایط تسهیل‌شده‌تری پیش پای تولیدکننده به جهت استفاده از محتوای بومی قرار گیرد.
در همین حال، حسین هدایتی مدیر شرکتی که در تولید میز تحریر و صندلی کودکان فعالیت دارد، در این زمینه به تسنیم می‌گوید: سالهاست که در زمینه تسهیل‌سازی استفاده از کاراکترها و طرح‌های ایرانی گفت‌وگو می‌کنیم و بارها رسانه‌ها به این موضوع پرداخته‌اند، اما هنوز آنطور که شایسته است راه به جایی نبرده‌ایم، تا بتوانیم با استفاده کاراکترهای ایرانی سهم آنها را در بازار محصولات مختلف نسبت به‌خارجی‌ها افزایش دهیم.
کاراکترهای انیمیشنی را زنده و پویا نگه نمی‌داریم
وی ادامه می‌دهد: محصول ایرانی باید کاراکتر داشته باشد تا بچه‌ها را جذب کند. نمی‌توان همیشه نوک پیکان را به سمت تولید کننده گرفت که چرا تولید نمی‌کند، باید محتوا را نیز عرضه کنیم، ما انیمیشنی نداریم که زنده و پویا باشد، ما یک طرح مثلاً فیلشاه یا شاهزاده روم را انتخاب می‌کنیم، در سینما اکران می‌شود و بعد رها می‌شود. من از تولیدکننده طرح را با یک قیمتی می‌خرم و بعد روی محصولات خود استفاده می‌کنم، اما این طرح تاریخ انقضا دارد، یک چند سالی که بگذرد، دیگر بچه‌ها آن طرح را نمی‌شناسند.
هدایتی با اشاره به کاهش قدرت خرید خانواده‌ها و افزایش قیمت‌ها اشاره کرده و می‌گوید: افزایش قیمت مواد اولیه موجب افزایش فروش محصولات بی کیفیت خارجی می‌شود، ما سال گذشته میز و تحریر را به قیمت ۶۹۰ هزار تومان عرضه می‌کردیم اما امسال ناچار شدیم که با قیمت یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان عرضه کنیم، تازه محصول من متناسب با افزایش قیمت مواد اولیه افزایش نداشته است.
فرهنگسازی را باید از خانواده‌ها شروع کرد
با وجود اینکه بسیاری از کارشناسان بر این باورند که فرهنگ استفاده از کاراکترهای ایرانی در بین خانواده‌ها جا افتاده است، هدایتی معتقد است که هنوز خانواده‌های ایرانی توجیه نشده‌اند، او می‌گوید: فرهنگسازی را باید از خانواده‌ها شروع کرد، گاهی بچه‌ها روی طرح «ببعی و ببعو» دست می‌گذارند، اما مادر اصرار می‌کند که فروزن و باربی بردارد، به نظر می‌رسد هنوز باید خانواده‌ها را توجیه کرد.
یکی از مشکلات تولیدکنندگان نوشت‌افزار ایرانی دستیابی به کاراکترهای وطنی است، کاراکترهایی که صاحبان آنها بهای گزافی برای عرضه آنها می‌طلبند هدایتی دراین زمینه می‌گوید: نباید اینگونه باشد که تولید کننده التماس کند که طرح و و کاراکترهای انیمیشن‌ها را در اختیار ما قرار دهید، سخت گیری خوب است، اما اینکه منتظر باشیم تولید کننده دست به سینه در اختیار ما باشد، درست نیست. تولید کننده در درجه اول دنبال سوددهی است؛ محصول وقتی سود ندارد، تولید آن توجیهی ندارد، برخی صاحبان کاراکترها با قیمت‌های مناسب و معقول کاراکترها را عرضه می‌کنند و سخت گیری و بهانه‌تراشی هم ندارند، اما برخی دیگر چنین رفتار نمی‌کنند.
پس از انتشار پیام دلگرم‌کننده رهبر معظم انقلاب به تولیدکنندگان نوشت‌افزار ایرانی، همت مسئولان در جهت رفع موانع تولید بیش از پیش شده، اما به نظر می‌رسد به هم ریختگی سیاستگذاری که می‌توان از آن به عنوان موازی‌کاری‌هم یاد کرد، در این زمینه از جمله مشکلات اصلی است. حوزه نوشت‌افزار از جمله صنایعی است که بخشی از کار آن در وزارت ارشاد و بخشی دیگر در وزارت صنعت تعریف شده و هم‌افزایی و همراهی هر دو مجموعه قطعاً سازنده آینده صنعت یاد شده است.
هرچند به گفته یقینی مدیرعامل مجمع نوشت‌افزار ایرانی وزارت صمت و وزارت ارشاد در این زمینه گام‌هایی برداشته‌اند، سند راهبردی صنعت نوشت‌افزار تدوین شده و با اجرایی شدن این سند به نظر می‌رسد بخش دیگری از مشکلات دراین زمینه حل خواهد شد.